W wielu krajach na świecie, gdzie wprowadzono powszechne programy szczepień przeciwko wirusom brodawczaka ludzkiego (HPV) odnotowuje się spadek częstości występowania zakażeń spowodowanych przez HPV. Istotne jest natomiast określenie czasu oraz początku działania szczepionki przeciwko HPV u kobiet, które były szczepione profilaktycznie lub zostały zaszczepione po zabiegu konizacji szyjki macicy. W obserwacjach z terenu Czech stwierdzono, iż u kobiet, które otrzymały szczepionkę przeciwko HPV po konizacji, istniała 74 proc. redukcja nawrotów zmian, zaś wśród kobiet zaszczepionych w okresie dojrzewania ryzyko nawrotu zmniejszyło się o 62 proc. Obserwacje te dotyczyły przede wszystkim okresu pierwszych 6 miesięcy, czyli czasu, w którym nawroty te występują najczęściej.

Słowa kluczowe:
konizacja szyjki macicy, zmiany przednowotworowe, szczepienia, wirusy brodawczaka

Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) narządów płciowych i jamy ustnej są jednymi z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową (sexually transmitted infections; STI) na świecie. HPV jest zazwyczaj przenoszony poprzez kontakt osobisty podczas seksu waginalnego, analnego lub oralnego [1]. Istnieje ponad 150 typów lub podtypów HPV, które mogą zakażać ludzi, jednak tylko około 40 z nich jest powiązanych z jednym lub kilkoma rodzajami nowotworów. Co więcej, większość z tych 40 typów występuje stosunkowo rzadko. Uważa się, że HPV jest przyczyną prawie 5% wszystkich nowych przypadków nowotworów na świecie, co czyni go niemal tak samo niebezpiecznym kofaktorem onkogenezy, jak palenie tytoniu. Według opublikowanych badań z terenu USA, około 42 miliony osób w tym kraju jest zakażonych HPV, a kolejne 13 milionów osób nabywa te zakażenia każdego roku [2].

Przez lata szczepionki przeciwko HPV podawano zazwyczaj przed rozpoczęciem współżycia jednak nowe badanie wykazuje, że istnieje drastyczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia zmian w obrębie szyjki macicy, gdy szczepionka jest podawana po zabiegu jej konizacji. Niestety, nawrót zmian stanowi wyzwanie terapeutyczne, szczególnie u kobiet z dodatnimi marginesami wycięcia chirurgicznego, gdzie nie wszystkie nieprawidłowe tkanki zostały usunięte. W artykule zamieszczonym 3.06.2025 przez czasopismo „The Lancet Regional Health Europe”, opublikowano wyniki badania kohortowego, w którym wykorzystano dane z jednego z czeskich laboratoriów. Badanie objęło kobiety leczone z powodu zmian CIN2+ w latach 2010–2024, które otrzymały profilaktyczne szczepienie przeciwko HPV (dostępne w ramach czeskiego krajowego programu szczepień od 2011 r.) lub szczepienie po konizacji (zalecane przez Czeskie Towarzystwo Ginekologiczne i Położnicze od 2008 r.). Dotyczyło ono około 33% kobiet poddawanych krajowym badaniom przesiewowym w kierunku płaskonabłonkowego raka szyjki macicy, czyli ponad 10 000 Czeszek. Celem pracy było określenie zarówno czasu trwania, jak i początku działania szczepionki u kobiet, które były szczepione profilaktycznie lub szczepione po konizacji, biorąc pod uwagę stan histopatologiczny szyjki macicy [3].

Spośród 10 054 zarejestrowanych kobiet, 919 zaszczepiono po konizacji, 502 profilaktycznie, a 169 miało nieokreślony termin szczepienia. U kobiet, które otrzymały szczepionkę przeciwko HPV po konizacji, zaobserwowano 74% redukcję nawrotów zmian wysokiego stopnia szyjki macicy (CIN2+), zaś wśród kobiet zaszczepionych w okresie dojrzewania ryzyko nawrotu choroby zmniejszyło się o 62%. Kobiety, które otrzymały szczepionkę przeciwko HPV bezpośrednio po operacji, miały 89% redukcję nawrotów w ciągu zaledwie 6 miesięcy, czyli w okresie, w którym nawroty te występują najczęściej. Zatem niezależnie od momentu zastosowania, szczepienie przeciwko HPV miało korzystny, długoterminowy wpływ na obniżenie ryzyka nawrotu CIN2+ [3].

Jest to kolejne badanie, które dostarcza niezwykle ważnych dowodów na to, że zaszczepienie się przeciwko HPV po operacji przedrakowej znacznie zmniejsza ryzyko nawrotu zmian przednowotworowych CIN2+. Warto podkreślić, że Amerykańskie Towarzystwo Kolposkopii i Patologii Szyjki Macicy (American Society for Colposcopy and Cervical Pathology; ASCCP) potwierdza potencjalne korzyści ze szczepienia adjuwantowego przeciwko HPV w procesie wspólnego podejmowania decyzji przez osoby w wieku od 27 do 45 lat, które wcześniej nie były szczepione i są leczone z powodu zmian stopnia CIN2+ [4]. Szczepionki przeciwko HPV stanowią więc naprawdę jeden z najlepszych sposobów profilaktyki onkologicznej.

PIŚMIENNICTWO:

1. Chen SH, Song YY, Gan N i wsp. Human papillomavirus infection and screening strategies. World J Clin Oncol. 2025; 16 (5): 105055. doi: 10.5306/wjco.v16.i5.105055.

2. Lewis RM, Laprise JF, Gargano JW i wsp. Estimated Prevalence and Incidence of Disease-Associated Human Papillomavirus Types Among 15- to 59-Year-Olds in the United States. Sex Transm Dis. 2021; 48 (4): 273–277. doi: 10.1097/OLQ.0000000000001356.

3. Petráš M, Lomozová D, Dvořák V i wsp. Early and long-term effects of prophylactic and post-excision human papillomavirus vaccination on recurrent high-grade cervical intraepithelial neoplasia relative to margin status: a retrospective cohort study in the Czech Republic. Lancet Reg Health Eur. 2025; 55: 101337. doi: 10.1016/j.lanepe.2025.101337.

4. Sharpless KE, Marcus JZ, Kuroki LMi wsp. ASCCP Committee Opinion: Adjuvant Human Papillomavirus Vaccine for Patients Undergoing Treatment for Cervical Intraepithelial Neoplasia. J Low Genit Tract Dis. 2023; 27 (1): 93–96. doi: 10.1097/LGT.0000000000000703.

 

Autorzy:

	DR HAB. N. MED. TOMASZ DZIECIĄTKOWSKI Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik: prof. dr hab. Hanna Pituch. Adres do korespondencji: dr hab. Tomasz Dzieciątkowski; ul. Chałubińskiego 5, 02-004 Warszawa; tel./fax. 22 628 27 39; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
	LEK. MICHAŁ GONTKIEWICZ Oddział Ginekologiczno-Położniczy, Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Płońsku. Kierownik: lek. Witold Achciński