Interakcje między lekami a żywnością to procesy, które mają znaczący wpływ na skuteczność leczenia pacjenta. Składniki diety mogą prowadzić do modyfikacji lub zaprzestania działania danego leku. Świadomość pacjentów na temat interakcji leków z żywnością może zapobiec obniżeniu skuteczności terapii oraz zminimalizować działania niepożądane. Zapraszam do zapoznania się z artykułem dotyczącym interakcji leków z żywnością.

Definicja interakcji leków z żywnością

Pojęcie interakcji odnosi się do wzajemnego oddziaływania na siebie dwóch lub więcej substancji, co w konsekwencji prowadzi do zmiany właściwości konkretnych związków [1].

Problem interakcji między lekami a żywnością jest możliwy do opanowania w przypadku leków przepisywanych na receptę. Preparaty OTC, które dostępne są nie tylko w aptekach, ale również w supermarketach i na stacjach benzynowych, zażywane bez kontroli lekarza lub farmaceuty, są najczęstszą przyczyną działań niepożądanych [1]. Interakcje między lekami a żywnością mogą zachodzić na kilku poziomach.

Wchłanianie leków a żywność

Podczas podawania leków na czczo dochodzi do szybkiego wzrostu stężenia leku we krwi. Przyjmowanie leków podczas lub chwilę po posiłku doprowadza do długiego opróżniania żołądka, a wchłanianie substancji leczniczej jest wydłużone. Czasem sytuacja opisana powyżej przynosi pożądany efekt. W przypadku leków trudno rozpuszczalnych w środowisku jelita cienkiego (kortykosteroidów oraz digoksyny) dłuższe przebywanie w żołądku ułatwia ich wchłanianie. W większości przypadków pokarm prowadzi do trudności z wchłanianiem substancji leczniczych. Antybiotyki, tj. penicyliny oraz amoksycylina, wchłaniają się powoli w obecności pokarmu. Kaptopril przyjmowany podczas spożywania posiłku przyswaja się tylko w 35–45 proc.

Tanina, organiczny związek chemiczny znajdujący się w herbacie, hamuje wchłanianie preparatów żelaza niezbędnych w leczeniu nadciśnienia tętniczego [2]. Istnieją przypadki, w których lek wchłania się szybciej i efektywniej w obecności pożywienia. Przykładem takiego leku jest gryzeofulwina, substancja czynna stosowana w leczeniu grzybic układowych. W przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych, żywność stanowi osłonę przewodu pokarmowego przed szkodliwym działaniem tej grupy leków na błonę śluzową przewodu pokarmowego [2].

Wpływ płynów na skuteczność leków

Ważnym elementem prawidłowej farmakoterapii jest również odpowiedni dobór płynów, dzięki którym lek zostanie przyjęty. Wskazane jest popijanie kapsułek lub tabletek 250 ml wody. Należy unikać przyjmowania leków nietrwałych w środowisku kwasowym, np. penicylin, przy użyciu soku z cytrusów, coli, lemoniady lub toniku. Herbata i kawa to również nieodpowiedni wybór. Obecność garbników w tego typu napojach prowadzi do adsorpcji na swojej powierzchni różnego rodzaju substancji oraz leków [2].

Dystrybucja leków

Lek po wchłonięciu do krwioobiegu zostaje rozmieszczony do odpowiednich kompartmentów, w których prezentuje swoje działanie farmakologiczne. Wektorami odpowiedzialnymi za transport leków we krwi są m.in. albuminy. Są to białka o wysokim powinowactwie. Albuminy wiążą nie tylko leki, ale również cząsteczki obce, takie jak bilirubina, cholesterol, kwasy tłuszczowe oraz tyroksyna. Przeciwwskazaniem podczas przyjmowania leków o wysokim powinowactwie do wiązania z białkami jest dieta wysokotłuszczowa [2].

Podobna sytuacja dotyczy leków o niskim indeksie terapeutycznym. Należy unikać częstego spożycia produktów tłuszczowych podczas leczenia substancjami czynnymi o niskim indeksie terapeutycznym i znacznym stopniu wiązania z białkami. Do tej grupy leków należą fenytoina i kwas walproinowy [2].

Metabolizm leków W przypadku interakcji na etapie metabolizmu najpopularniejszym przykładem jest wpływ soku grejpfrutowego na zahamowanie biotransformacji leku. Sok z grejpfruta to silny inhibitor cytochromu CYP3A4. Leki, których biotransformacja jest utrudniona przez związki czynne zawarte w soku z grejpfruta, to alprazolam, astemizol, inhibitory kanału wapniowego, cyklosporyna A, metadon, fentanyl lub statyny. Dlatego tak ważne jest uświadamianie pacjentów, jakie konsekwencje niesie za sobą popijanie leków sokiem z grejpfruta.

Kolejnym przykładem interakcji leków z żywnością na etapie metabolizmu jest oddziaływanie związków indolowych zawartych w roślinach z rodzaju Brassica na fenacetynę, fenazol oraz barbital. Związki indolowe indukują działanie cytochromu, konsekwencją czego jest zmniejszenia stężenia leku we krwi.

Interakcja na etapie biotransformacji dotyczy również leków przeciwzakrzepowych: warfaryny i acenokumarolu. Równoczesne spożywanie produktów spożywczych bogatych w witaminę K oraz przyjmowanie powyższych leków może doprowadzić do zakrzepów, zatorów płucnych a nawet do zawału mięśnia sercowego [2].

Eliminacja leków

Leki najczęściej wydalane są z organizmu z moczem, rzadziej z kałem. Ciekawym przykładem interakcji na etapie eliminacji jest powiązanie diety niskosodowej z preparatami litu. Interakcja ta polega na zwrotnym wchłanianiu jonów litu w kanalikach nerkowych w wyniku niskiego poziomu sodu. Jest to proces niebezpieczny, ponieważ wywołuje toksyczne działanie litu [2].

Podsumowanie

Wiedza na temat interakcji leków z żywnością stanowi istotny element terapii farmakologicznych, które mogą zwiększyć bezpieczeństwo i skuteczność leczenia pacjentów. Dlatego warto konsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby uniknąć działań niepożądanych wynikających z nieprawidłowego doboru diety podczas kuracji farmakologicznej.

PRZYKŁADY CIEKAWYCH INTERAKCJI MIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄ TO: „ Interakcja kwasu acetylosalicylowego z alkoholem: Nie należy zażywać ASA podczas spożywania alkoholu, ze względu na hamowanie aktywności dehydrogenazy alkoholowej przez kwas acetylosalicylowy [3]. „ Miłorząb japoński nasila działanie leków przeciwzakrzepowych, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia agregacji płytek krwi [3]. „ Ciekawa interakcja między lekiem a żywnością, to wpływ papryki na działanie leków z grupy ACE inhibitorów. Kapsaicyna zawarta w papryce wywołuje odruch kaszlu u pacjentów łączących enarenal z papryką [3]. „ Spożywanie korzenia lukrecji prowadzi do resorpcji zwrotnej jonów sodu i wody, a także powoduje eliminację potasu. Proces ten jest niekorzystny ze względu na występowanie obrzęków oraz wzrostu ciśnienia tętniczego [3]. „ Istotną interakcją, wartą uwagi, jest oddziaływanie leków z alkoholem. Duża ilość alkoholu spożywana jednorazowo powoduje inhibicję enzymów metabolizujących leki. Długotrwałe spożywanie napojów alkoholowych powoduje indukcję enzymów odpowiedzialnych za metabolizm leków [2].

 

LITERATURA:

1. Swora-Cwynar E., Marcinkowska E., Olejniczak M.: Interactions Between Food and Drugs. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne. 2015, 5 (4), 427–439.

2. Sobotta Ł., Suliburska J. M., Mielcarek J.: Interakcje Lek-Żywność. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. 2011, 1, 95–103.

3. Zieleń-Zynek I., Kowalska J., Będkowska-Szczepańska A., Ziółkowski G., Gąsior M., Hudzik B., Zubelewicz-Szkodzińska B.: Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety. Folia Cardiologica 2019, 14 (1), 46–51.

 

---

Autor: mgr farm. Gabriela Lewandowska

Ukończyła studia na kierunku farmacja na Wydziale Farmaceutycznym z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Obecnie pracuje w aptece szpitalnej Mazowieckiego Szpitala Specjalistycznego im. dr. Józefa Psarskiego w Ostrołęce.

 

 

 

Artykuł został opublikowany w Nowym Gabinecie Ginekologicznym nr. 1/2025 Spis treści numeru tutaj Numer w wersji papierowej lub elektronicznej można kupić klikając tutaj. Prenumeratę magazynu można zamówić klikając tutaj.