Mięśniaki macicy to łagodne guzy rozwijające się w macicy, które diagnozuje Się u ponad 60 proc. kobiet w wieku rozrodczym. W wielu przypadkach nie wywołują one żadnych dolegliwości. Jednak u około 30 proc. pacjentek mogą powodować obfite krwawienia miesiączkowe, uczucie dyskomfortu w miednicy mniejszej oraz trudności w zajściu w ciążę [1, 2].

Szeroki wachlarz metod leczenia mięśniaków

Dostępne metody leczenia mięśniaków obejmują zarówno leczenie zachowawcze farmakologiczne, jak i różne formy interwencji radiologicznych (embolizacja tętnicy macicznej, stosowanie ultradźwięków o wysokiej intensywności – HIFU, ablacja prądem o wysokiej częstotliwości – RFA). W przypadkach bardziej zaawansowanych rozważa się leczenie operacyjne, takie jak myomektomia lub histerektomia. Wybór metody uzależniony jest od kilku czynników, w tym wieku pacjentki, rodzaju i nasilenia objawów klinicznych (zazwyczaj związanych z lokalizacją i rozmiarem mięśniaków) oraz preferencji pacjentki, zwłaszcza jeśli zależy jej na zachowaniu macicy [1, 3].

Octan uliprystalu (UPA) – farmakologiczna opcja leczenia mięśniaków

Jednym z popularnych środków farmakologicznych stosowanych w leczeniu mięśniaków macicy jest octan uliprystalu (UPA), znany także pod nazwą Esmya (producent: Gedeon Richter). UPA jest selektywnym modulatorem receptora progesteronowego (SPRM), który wykazuje silne działanie na tkankę mięśniaków. Badania potwierdziły, że stosowanie UPA powoduje zmniejszenie proliferacji komórek mięśniaków oraz indukcję ich apoptozy poprzez zwiększenie ekspresji kaspazy 3 i obniżenie ekspresji Bcl-2. UPA wpływa również na modelowanie macierzy pozakomórkowej poprzez zwiększenie ekspresji metaloproteinaz i zmniejszenie syntezy kolagenu, co prowadzi do redukcji objętości mięśniaków [1, 4, 5].

Zmiany ekspresji genów w odpowiedzi na terapię UPA

W badaniach nad mięśniakami reagującymi na terapię UPA zaobserwowano zmiany ekspresji kilku genów, w tym obniżenie ekspresji podjednostki beta integryny (odpowiedzialnej za adhezję komórek) oraz surwiwiny, która hamuje apoptozę. Takie zmiany mogą tłumaczyć efektywność UPA w redukcji mięśniaków u pacjentek poddanych leczeniu [6].

Skuteczność UPA – badania kliniczne PEARL

Skuteczność terapii UPA była przedmiotem kilku randomizowanych badań, m.in. PEARL I i PEARL II. Wyniki wskazują, że przy dawce 5 mg dziennie UPA redukował krwawienia u 91% kobiet biorących udział w badaniu, poprawiając poziom hemoglobiny u 85% pacjentek oraz zmniejszając rozmiary mięśniaków u 21,2% z nich. W badaniach nie stwierdzono istotnych działań niepożądanych [7, 8].

Kolejne badania – PEARL III, PEARL IV oraz PREMYA – wykazały długotrwałe, korzystne działanie UPA, potwierdzając jego wysoką skuteczność w redukcji objętości mięśniaków po sześciu miesiącach leczenia oraz przywracanie poziomu hemoglobiny [1, 9, 10].

Zatwierdzenie UPA przez EMA

Na podstawie wyników badań klinicznych, Europejska Agencja Leków (EMA – European Medicines Agency) zatwierdziła w lutym 2012 roku UPA do leczenia umiarkowanych i ciężkich objawów mięśniaków macicy, a także do przygotowania przedoperacyjnego u pacjentek planujących operację. Szacuje się, że ponad 765 000 kobiet poddano leczeniu z wykorzystaniem UPA [11].

Problemy związane z bezpieczeństwem – uszkodzenia wątroby

W 2017 roku pojawiły się jednak doniesienia o poważnych uszkodzeniach wątroby u niektórych pacjentek stosujących UPA – w czterech z pięciu przypadków konieczna była transplantacja wątroby [11, 12, 13]. W maju 2018 roku Komitet do Oceny Ryzyka w ramach Nadzoru nad Farmakoterapią (PRAC) działający przy EMA potwierdził związek stosowania UPA z ryzykiem uszkodzenia wątroby.

W 2020 roku EMA wydała rekomendacje dotyczące stosowania UPA. Zgodnie z nimi UPA w dawce 5 mg dziennie może być stosowany w przerywanym leczeniu umiarkowanych i ciężkich objawów mięśniaków u kobiet przed menopauzą, ale tylko wtedy, gdy alternatywne metody, takie jak embolizacja lub leczenie operacyjne, nie są odpowiednie lub okazały się nieskuteczne [1, 11, 12].

Nowe leki w terapii mięśniaków – GnRH i ich antagoniści

Od 2020 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła stosowanie antagonistów GnRH w leczeniu mięśniaków macicy. Wprowadzono lek Elagolix, a w 2021 roku Relugolix (Ryego). W 2022 roku dołączył do nich preparat Linzagolix [1,3,14].

Rozwój farmakoterapii mięśniaków macicy oferuje coraz szersze spektrum możliwości leczenia tej powszechnej dolegliwości, a innowacje w tej dziedzinie dają nadzieję na dalsze udoskonalenia terapii dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjentek.

„ Mięśniaki macicy – łagodne guzy występujące u ponad 60% kobiet w wieku rozrodczym; około 30% przypadków powoduje objawy, takie jak obfite krwawienia, dyskomfort oraz problemy z rozrodem. „ Metody leczenia – obejmują terapie farmakologiczne (np. octan uliprystalu, UPA), zabiegi radiologiczne (embolizacja, HIFU, RFA) oraz operacje (myomektomia, histerektomia), zależnie od objawów i preferencji pacjentki. „ Octan uliprystalu (UPA) – skutecznie zmniejsza objętość mięśniaków, hamuje proliferację ich komórek i indukuje apoptozę; zatwierdzony w 2012 roku przez EMA do leczenia umiarkowanych i ciężkich objawów mięśniaków. „ Skuteczność UPA – potwierdzona w badaniach PEARL, które wykazały redukcję krwawień i poprawę poziomu hemoglobiny u większości pacjentek; badania wykazały także długotrwałe korzyści. „ Problemy z bezpieczeństwem – w 2017 roku wykryto ryzyko poważnych uszkodzeń wątroby u pacjentek stosujących UPA, co doprowadziło do zmiany zaleceń EMA dotyczących jego stosowania. „ Alternatywy terapeutyczne – od 2020 roku FDA zatwierdziła antagonistów GnRH (Elagolix, Relugolix, Linzagolix) jako nowe leki do leczenia mięśniaków macicy.

 

PIŚMIENNICTWO:

1. Vannuccini S., et al. The modern management of uterine fibroids- related abnormal uterine bleeding. Fertil Steril. 2024; 122 (1): 20–30.

2. Li H., et al. The influence of uterine fibroids on adverse outcomes in pregnant women: a meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2024; 24 (1): 345.

3. Evangelisti G., et al. Experimental and new investigational drugs for the treatment of uterine fibroids. Expert Opin Investig Drugs. 2024; 33 (5): 497–508.

4. Biglia N., et al. Ulipristal acetate: a novel pharmacological approach for the treatment of uterine fibroids. Drug Des Devel Ther. 2014; 8: 285–92.

5. Ferrero S., et al. Pharmacokinetic drug evaluation of ulipristal acetate for the treatment of uterine fibroids. Expert Opin Drug Metab Toxicol. 2018; 14 (1): 107–116.

6. Courtoy GE., et al. Gene expression changes in uterine myomas in response to ulipristal acetate treatment. Reprod Biomed Online. 2018; 37 (2): 224–233.

7. Donnez J., et al. PEARL I Study Group Ulipristal acetate versus placebo for fibroid treatment before surger. N Engl J Med. 2012; 366 (5): 409–20.

8. Donnez J., et al. PEARL II Study Group Ulipristal acetate versus leuprolide acetate for uterine fibroids. N Engl J Med. 2012; 366 (5): 421–32.

9. Powell M., Duta D. Esmya® and the PEARL studies: A review. Womens Health (Lond). 2016; 12 (6): 544–548.

10. Fernandez H., et al. Real world data of 1473 patients treated with ulipristal acetate for uterine fibroids: Premya study results. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2017; 208: 91–96.

11. Donnez J. Liver injury and ulipristal acetate: an overstated tragedy? Fertil Steril. 2018; 110 (4): 593–595.

12. Middelkoop MA., et al. Evaluation of marketing authorization and clinical implementation of ulipristal acetate for uterine fibroids. Hum Reprod. 2022; 37 (5): 884–894.

13. Donnez J., et al. Liver safety parameters of ulipristal acetate for the treatment of uterine fibroids: a comprehensive review of the clinical development program. Expert Opin Drug Saf. 2018; 17 (12): 1225–1232.

14. de Lange ME., et al. Considerations on implementation of the newest treatment for symptomatic uterine fibroids: Oral GnRH antagonists. Br J Clin Pharmacol. 2024; 90(2): 392-405.

Autorzy:

PROF. DR HAB. N. MED. JANINA MARKOWSKA

Specjalista ginekolog-położnik i ginekolog-onkolog.

 

 

 

LEK. JACEK TULIMOWSKI

Konsultant merytoryczny w dziedzinie ginekologii. Specjalista ginekolog – położnik – ultrasonolog. Przez wiele lat związany z Kliniką Nowotworów Narządów Płciowych Kobiecych Centrum Onkologii w Warszawie. Oprócz wykonywania pracy zawodowej od wielu lat zajmuje się propagowaniem wiedzy medycznej w mediach.

 

 

Artykuł został opublikowany w Nowym Gabinecie Ginekologicznym nr. 1/2025 Spis treści numeru tutaj Numer w wersji papierowej lub elektronicznej można kupić klikając tutaj. Prenumeratę magazynu można zamówić klikając tutaj.