Zdrowie w pandemii COVID-19. Koronawirusy to dość często występujące wirusy RNA. Ludzkie koronawirusy występują na całym świecie powodując zwykle lekkie zachorowania sezonowe, głównie w okresie zimy i wczesnej wiosny. Do grupy koronawirusów należy także wirus SARS-CoV-2 wywołujący chorobę COVID-19 objawiającą się ciężkimi infekcjami dróg oddechowych.
Przebieg choroby jest bardzo różny, od zakażenia bezobjawowego poprzez wirusowe zapalenie płuc objawiające się głównie gorączką, kaszlem, trudnościami w oddychaniu i dusznością do zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ARDS), niewydolności nerek, a nawet śmierci z powodu niewydolności wielonarządowej i wstrząsu. Klinicyści zwracają uwagę na objawy pozapłucne, które mogą prowadzić w przyszłości do wielu powikłań:
zaburzenia układu krążenia (cechy zapalenia mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, ostre zespoły wieńcowe, kardiomiopatia takotsubo, ostre serce płucne);
utrata smaku i węchu (niezwiązana z katarem), często zgłaszana jako jedyny objaw, może się utrzymywać się przez dłuższy okres po zakończeniu infekcji;
zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (m.in. majaczenie, bóle głowy, pogorszenie pamięci, zaburzenia orientacji, zaburzenia snu);
zaburzenia krzepnięcia krwi i zmiany naczyniowe;
uszkodzenie nerek i wątroby;
objawy żołądkowo-jelitowe (biegunka, nudności i wymioty, utrata łaknienia);
objawy oczne;
zmiany skórne.
Zdrowie w pandemii COVID-19
Poważne i odległe w czasie skutki mogą dotykać dość dużego odsetka ozdrowieńców, i co ważne również tych osób, które przechorowały COVID-19 bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Ciężkie powikłania po przebyciu COVID-19 to zarówno de novo pojawiające się zdarzenia zakrzepowo-zatorowe, włóknienie płuc, niewydolność serca, przewlekła choroba nerek czy udar mózgu, jak i progresja przebiegu tych chorób u osób wcześniej na nie chorujących. Większość istotnych klinicznie powikłań po przechorowaniu COVID-19 nie wiąże się bezpośrednio z zakażeniem SARS-CoV-2, ale z nadmierną reakcją układu odpornościowego na infekcję wirusową.
Nie ma obecnie konsensusu jak długo takie zmiany mogą się utrzymują i jakie będą ich konsekwencje ogólnoustrojowe. Dotyczyć mogą zarówno dorosłych jak i dzieci.
Badania oceniające ryzyko powikłań po COVID-19
Ze względu na różnorodność późnych objawów po infekcji wirusem SARS-CoV-2 klinicyści coraz częściej wskazują na konieczność wykonywania badań profilaktycznych, które pozwolą na ocenę ryzyka potencjalnych powikłań ze strony narządów i układów. Wśród badań laboratoryjnych wymienia się:
- morfologia krwi obwodowej (ze szczególnym uwzględnieniem liczby płytek krwi oraz liczby limfocytów) – przetrwałe stany zapalne oraz zaburzenia krzepnięcia;
- enzymy wątrobowe (AST, ALT, GTP, LDH) – wykazano m.in. zależność pomiędzy ciężkością przebiegu COVID-19 a aktywnością LDH oraz zmiany wynikające z niedotlenienia wątroby na skutek niewydolności oddechowej, uogólnionej reakcji zapalnej i burzy cytokinowej, aktywacji zjawisk zakrzepowo-zatorowych;
- glukoza w surowicy – efekt zaburzeń endokrynologicznych, które obejmują m.in. zaostrzenie istniejącej cukrzycy lub pojawienie się cukrzycy u osób bez czynników ryzyka cukrzycy typu 2;
- kreatynina – ocena ryzyka uszkodzenia nefronów i przewlekłej choroby nerek; wirus może bezpośrednio uszkadzać komórki nerkowe lub może to być wynikiem zaburzeń oddechowo-sercowych;
- badanie ogólne moczu – ogólna ocena wydolności nerek i zaburzeń przednerkowych;
- D-dimer – ocena ryzyka stanów zatorowo-zakrzepowych, w tym pozapalnych;
- Fibrynogen – białko ostrej fazy, niezależny czynnik chorób naczyniowo-sercowych;
- NT-proBNP (BNP) – marker powikłań związanych z niewydolnością serca;
- Witamina 25(OH) D3 – ocena ogólnej odporności organizmu ;
- Lipidogram – ocena ryzyka chorób sercowo-naczyniowych;
- Kwas moczowy - niezależny czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego i nadciśnienia;
- Wapń i magnez – procesy krzepnięcia krwi, ocena funkcji nerek, procesów ogólnoustrojowych;
- TSH (tyreotropina) – nadczynności tarczycy wiążącej się z szybką czynnością serca nieustępującą w okresie zdrowienia
AUTOR: Dr n. med. Iwona Kozak-Michałowska jest absolwentem Akademii Medycznej w Łodzi, specjalista diagnostyki laboratoryjnej, wieloletni nauczyciel akademicki.
Wykładowca na konferencjach naukowych, kursach specjalizacyjnych dla diagnostów laboratoryjnych oraz szkoleniach dla studentów uniwersytetów medycznych. Autor i współautor publikacji naukowych i popularno-naukowych dotyczących diagnostyki laboratoryjnej. W latach 2001-2007 konsultant wojewódzki ds. diagnostyki laboratoryjnej w województwie łódzkim. Były kierownik laboratorium medycznego w szpitalu klinicznym oraz laboratorium medycznego Synevo w wojewódzkim wielospecjalistycznym szpitalu w Łodzi. Obecnie dyrektor ds. nauki i rozwoju w Synevo Sp. z o.o.
CYTAT: Kozak-Michałowska I, Jak zadbać o zdrowie podczas pandemii COVID-19?, Nowy Gabinet Ginekologiczny 2021 (3)
Piśmiennictwo:
- Lu R. i wsp. Genomic characterisation and epidemiology of 2019 novel coronavirus: implications for virus origins and receptor binding. 2020, 395(10224), strony 565-574.
- Zalecenia w COVID-19. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji; Wersja 2.1 – 27.05.2021 r.
- Robert Flisiak, Andrzej Horban, Jerzy Jaroszewicz, Dorota Kozielewicz, Małgorzata Pawłowska, Miłosz Parczewski, Anna Piekarska, Krzysztof Tomasiewicz, Dorota Zarębska-Michaluk: Zalecenia postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych wersja 24-03-2020 https://www.termedia.pl/mz/Zalecenia-postepowania-w-zakazeniach-SARS-CoV-2 PTEiLChZ,37293.html
- Andersen K.G., Rambaut A., Lipkin W.I. et al.: The proximal origin of SARS-CoV-2. Nat Med 26, 450–452 (2020). https://doi.org/10.1038/s41591-020-0820-9
- Yang Liu, Li-Meng Yan, Lagen Wan, Tian-Xin Xiang et al.: Viral dynamics in mild and severe cases of COVID-19. Lancet Infect Dis 2020 Published Online March 19, 2020 https://doi.org/10.1016/ S1473-3099(20)30232-2
- Pawlik L., Śpiołek E., Fichna J., Tarasiuk A.: Charakterystyka wirusa SARS-CoV-2 i potencjalne farmakologiczne sposoby leczenia. Postępy Biochemii 66 (2) 2020, 83-93 (2020), https://doi.org/10.18388/pb.2020_321
- Duszyński J., Afelt A., Ochab-Marcinek A., i wsp.: Zrozumieć COVID-19. Opracowanie Zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk. Polska Akademia Nauk 14. września 2020
- Borkowski L. i wsp. Charakterystyka choroby covid-19, objawy oraz skutki zdrowotne. ekomendacje i doświadczenia polskich klinicystów. Wersja 1 – 26.04.2021; naukaprzeciwpandemii.pl
Dowiedz się więcej:
Więcej artykułów w "Nowy Gabinet Ginekologiczny" - zamów prenumeratę lub kup prenumeratę w naszym sklepie.
