Endometrioza i COVID-19 2025

Szczegóły: Kategoria: Informacje; Utworzono: 17 marzec 2025

24499479 xxl Wielu naukowców w ostatnich dwóch latach analizowało związek między zachorowaniem na covid-19 a endometriozą. Z badań wynika, że kobiety z endometriozą gorzej znosiły zakażenie wirusem. A głównym problemem było ograniczenie dostępu do lekarza.

Endometrioza jest jedną z najczęstszych przewlekłych łagodnych chorób ginekologicznych stwierdzanych u kobiet przed menopauzą. Częstość jej występowania ocenia się na 5–10%. Definiowana jest jako obecność tkanki przypominającej endometrium poza macicą, a wiązana jest z bólami w obrębie miednicy i często bezpłodnością [1, 2]. Udokumentowano, że jej rozwój jest związany z metabolizmem steroidów, głównie estrogenów, ale rów- nież wykazano, że wiele innych czynników odgrywa rolę w jej rozwoju i przebiegu. W szczególności są to: reakcje zapalne, czynniki genetyczne i zmieniona odporność [3, 4, 5].

COVID-19 a endometrioza

Począwszy od końca 2019 roku wyzwaniem dla światowych systemów opieki medycznej stały się, stwierdzane na całym globie, infekcje wywoływane przez SARS-CoV-2. W marcu 2020 roku WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) ogłosiła globalną pandemię wywołaną przez chorobę określoną jako COVID-19 [6], która do 17 kwietnia 2023 r. (data oddania artykułu do druku) – dotyczyła ponad 685 mln zakażeń, z których 6,84 mln. zakończyło się zgonem [źródło: worldometers]. Wiele badań prowadzonych w tym czasie analizowało związek między zachorowaniem na COVID-19 a endometriozą. Badanie o charakterze ankietowym oceniało jakość życia u 3024 uczestniczek pochodzących z 59 krajów. Wśród poddanych szczegółowej analizie 1174 kobiet: 43% z nich zgłosiło pogorszenie objawów, a 49,3% również pogorszenie stanu psychicznego, co miało związek z upośledzonym dostępem do opie- ki medycznej [8].

Ograniczenie dostępu do lekarza

Systematyczny przegląd i metaanaliza Kabani i wsp. [4] 15 badań objęła 17 799 pacjentek. Łączna częstość występowania SARS-CoV-2 u kobiet z endometriozą wynosiła 7,5%. Wykazano, że 47,2% pacjentek przyczynę pogorszenia stanu zdrowia upatrywało w zmniejszonym dostępie do opieki medycznej. U ponad 49% odnotowano nasilenie bolesnego miesiączkowania, a 59,4% kobiet z endometriozą odczuwało większe zmęczenie, lęk i depresję.

Podobne ankietowe badanie zostało przeprowadzone przez Demetriou i wsp. [9]. Wśród 6729 kobiet z endometriozą pandemia COVID-19 wywarła negatywny wpływ u ponad 20%; dotyczył on oba- wy o kontakt z lekarzem, terminów operacji i zdrowia psychicznego.

Wpływ endometriozy na zachorowania na COVID-19

Badanie kliniczno-kontrolne przeprowadzone w Mediolanie w grupie 401 kobiet (w tym u 201 z klinicznym rozpoznaniem endometriozy) wykazało, że kobiety z endometriozą częściej chorowały na COVID-19, niż kobiety z grupy kontrolnej (23% vs 13,5% p = 0,014). Poza tym statystycznie częściej występowały u nich objawy kliniczne: gorączka i bóle stawów (p = 0,01) [7]. Nieco odmienne wyniki badań przed- stawił Moazzami i wsp. [10]. Badania przeprowadzone w Teheranie w grupie kontrolnej (520 kobiet) i w grupie kobiet z endometriozą (507 kobiet) wykazały, że endometrioza nie zmieniła częstości wystąpienia zakażenia COVID-19 (3% vs 3,2% odpowiednio), ale w grupie kontrolnej częściej występowała infekcja bezobjawowa (p < 0,001) i gorączka (p = 0,004), a u kobiet z endometriozą częstsze były objawy rzadkie: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, dermatologiczne, hematologiczne i neurologiczne. Manifestacja tych objawów zależy najprawdopodobniej od interakcji między wirusem układem odpornościowym u kobiet z endometriozą.

Kolejnym badaniem tego typu była ocena podatności na COVID-19 u pacjentek z endometriozą. Badanie kliniczno-kontro- lne wykonali Marta Barretta i wsp., a wnioski zostały opublikowane na łamach AJRI 2022 [11]. Celem tej pracy była ocena, czy pacjentki z endometriozą są bardziej narażone na zakażenie COVID-19 i czy w takim przypadku rozwinęła się u nich cięższa infekcja niż w populacji ogólnej. Ponadto w badaniu tym oceniono możliwą korelację ze stopniem zaawansowania endometriozy na podstawie wyniku r-ASRM oraz potencjalne pogorszenie choroby podczas zakażenia SARS-CoV-2.

Badanie kliniczno-kontrolne przeprowadzono od marca 2020 r. do kwietnia 2021 r. w szpitalu Macedonio Melloni w Mediolanie. Analizie poddano 401 kobiet, w tym 201 kobiet z klinicznym lub chirurgicznym rozpoznaniem endometriozy. Grupę kontrolną stanowiło 200 kobiet bez klinicznych objawów choroby. Wszystkie kobiety wypełniły samodzielną ankietę, w której oceniano ich cechy demograficz- ne i kliniczne, a także potencjalną diagnozę COVID-19.

Porównanie między dwiema grupami wykazało, że kobiety z rozpoznaną endome- triozą miały stwierdzaną wyższą częstość COVID-19 niż osoby z grupy kontrolnej (23% vs. 13,5%, p = 0,014); w tej grupie zaobserwowa- no również większą częstość występowania gorączki (14,4% vs. 6%, p = 0,008), bólów mięśni lub stawów (11,4% vs. 4,5%, p = 0,01). Analiza wieloczynnikowych współ- czynników regresji pozwoliła stwierdzić, iż kobiety z endometriozą miały większe ryzyko zakażenia SARS-CoV-2 (OR = 2,11, 95% IC: 1,20–3,80), niezależnie od stadium choroby. Związek ten nie zależał od ist- niejących wcześniej stanów klinicznych ani od ciężkości endometriozy.

Podsumowanie

Należy podkreślić, że w świetle dostęp - nych wyników badań naukowych powin- no się informować kobiety w wieku roz - rodczym o korzyściach wynikających z zaszczepienia przeciwko zakażeniom SARS-CoV-2. Jest to szczególnie waż - ne, biorąc pod uwagę fakt, że stanowią one często populację dotkniętą endome - triozą, u których ewentualna ciąża może stwarzać powikłania zarówno w odnie - sieniu do endometriozy podstawowej, jak i ewentualnego zakażenia SARS-CoV-2.

Autorzy: PROF. DR HAB. N. MED. JANINA MARKOWSKA

Specjalista ginekolog-położnik onkolog,Katedra i Klinika Onkologii UM w Poznaniu

DR HAB. N. MED. TOMASZ DZIECIĄTKOWSKI

Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik: prof. dr hab. Hanna Pituch. Adres do korespondencji: dr hab. Tomasz Dzieciątkowski; ul. Chałubińskiego 5, 02-004 Warszawa; tel./fax. 22 628 27 39; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

LEK. JACEK TULIMOWSKI

Konsultant merytoryczny w dziedzinie ginekologii. Specjalista gineko- log – położnik – ultrasonolog. Przez wiele lat związany z Kliniką Nowotworów Narządów Płciowych Kobiecych Centrum Onkologii w Warszawie. Oprócz wykonywania pracy zawodowej od wielu lat zajmuje się propagowaniem wiedzy medycznej w mediach

PIŚMIENNICTWO:

1. Zondervan KT, Becker ChM., Koga K., et al. Endometriosis. Nat Rev Dis Primers. 2018; 4 (1): 9; doi: 10.1038/s41572–018–0008–5.

2. Taylor HS., Kotlyar AM., Flores VA. Endometriosis is a chronic systemic disease: clinical challenges and novel innovations. Lancet. 2021; 397 (10276): 839–852; doi: 10.1016/S0140–6736 (21)00389–5.

3. Saunders PTK., Horne AW. Endometriosis: Etiology, pathobiology, and therapeutic prospects. Cell. 2021; 184 (11): 2807–2824; doi: 10.1016/j. cell.2021.04.041.

4. Kabani Z., Ramos-Nino ME., Ramdass PVAK. Endometriosis and COVID-19: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Mol Sci. 2022; 23 (21): 12951; doi: 10.3390/ijms232112951.

5. Chantalat E., Valera MC., Vaysse Ch., et al. Estrogen Receptors and Endometriosis. Int J Mol Sci. 2020; 21 (8): 2815; doi: 10.3390/ijms21082815.

6. Cucinotta D., Vanelli M. WHO Declares COVID-19 a Pandemic. Acta Biomed. 2020; 91 (1): 157–160; doi: 10.23750/abm.v91i1.9397.

7. Barretta M., Savasta F., Pietropaolo G., et al. COVID-19 susceptibility in endometriosis patients: A case control study. Am J Reprod Immunol. 2022; 88 (4): e13602. doi: 10.1111/aji.13602.

8. Ashkenazi MS., Huseby OL., Kroken G., et al. COVID-19 pandemic and the consequential effect on patients with endometriosis. Hum Reprod Open. 2022; 2022 (2): hoac013. doi: 10.1093/hropen/hoac013.

9. Demetriou L., Cox E., Lunde CE., et al. The Global Impact of COVID-19 on the Care of People With Endometriosis. Front Glob Womens Health. 2021; 2: 662732. doi: 10.3389/fgwh.2021.662732.

10. Moazzami B., Chaichian S., Samie S., et al. Does endometriosis increase susceptibility to COVID-19 infections? A case-control study in women of reproductive age. BMC Womens Health. 2021; 21 (1): 119; doi: 10.1186/ s12905–021–01270-z.

11. Marta Barretta, Federica Savasta, Giuliana Pietropaolo, Allegra Barbasetti, Valeria Barbera, Michele Vignali, COVID-19 susceptibility in endometriosis patients: A case control study, AJRI, 2022 July 22

12. https://www.worldometers.info/coronavirus/(dostęp: 16.04.2023)