Alergia – choroba naszych czasów 2025

Szczegóły: Kategoria: Diagnostyka; Utworzono: 14 grudzień 2024

34952546 xxl W dniach 23–29 czerwca 2024 roku obchodziliśmy światowy tydzień alergii. Jak wszyscy wiemy, wiosna i lato to czas obfitujący w świeże owoce i warzywa, ciepłe promienie słońca, a także w pyłki traw I roślin. Czynniki te mają decydujący wpływ na rozwój zmian alergicznych i przyczyniają się do uwidocznienia ich objawów. Objawy alergii mogą znacznie pogorszyć jakość życia, dlatego warto pochylić się nad tematem alergii, aby w przyszłości zminimalizować występowanie tego typu symptomów. Zanim ponownie wejdziemy w okres wiosenno-letni warto więc przybliżyć zagadnienie choroby alergicznej.

Zapraszamy zatem do zapoznania się z artykułem dotyczącym chorób alergicznych.

Trochę historii…

Choroby alergiczne uznawane są za „epidemie XXI wieku”. Wiele osób uważa, że pojęcie alergii pojawiło się stosunkowo niedawno, już na początku poprzedniego stulecia. Jest w tym sporo prawdy, ponieważ definicję choroby alergicznej rozpowszechnił około 100 lat temu Clemens von Pirquet. Termin ten wzbudził niezwykłe zainteresowanie zarówno w świecie nauki, jak i wśród osób nie związanych z medycyną czy farmacją.

Tymczasem różnego rodzaju odmiany alergii, takie jak alergie pokarmowe, alergie skórne czy wstrząs anafilaktyczny zostały zdefiniowane już w 2650–2600 p.n.e. Ojciec medycyny, Hipokrates, jako pierwszy opisał przypadek pokrzywki oraz zaburzeń żołądkowo-jelitowych po spożyciu mleka krowiego. Starożytni uczeni, jak Celsus i Aretaeus, również badali objawy astmy i sposoby jej leczenia. Dziś alergologia i immunologia, to jedne z najszybciej rozwijających się dziedzin medycyny i farmacji [1].

Czym właściwie jest alergia?

Słowem ALERGIA określa się objawy choroby spowodowane nadmierną odpowiedzią immunologiczną organizmu na czynniki zewnętrzne. W ostatnich latach zauważono znaczny wzrost występowania chorób alergicznych zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Badania ECAP z lat 2006–2008 wykazały, że alergie pokarmowe dotykają około 13 proc. dzieci w wieku 6–7 lat i 11 proc. dzieci w wieku 13–14 lat. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u około 9 proc. dzieci w obu grupach wiekowych, a alergiczny nieżyt nosa u 24 proc. 6–7-latków i 30 proc. 13–14-latków.

Do głównych czynników sprzyjających rozwojowi alergii należą: predyspozycje genetyczne, zanieczyszczenie środowiska, palenie tytoniu, otyłość, a także ekspozycja na alergeny środowiskowe i choroby wirusowe [2].

Alergeny

Nieodłącznym elementem wystąpienia zmian alergicznych są czynniki wywołujące reakcję immunologiczną, czyli alergeny. Dzielą się one na trzy grupy: alergeny wziewne, pokarmowe oraz atopowe [2].

Alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa stanowi podstawę diagnostyki w gabinetach lekarskich. Statystycznie około 2 proc. zgłoszeń w gabinetach podstawowej opieki zdrowotnej dotyczy nietolerancji pokarmowych. Diagnoza tego typu nadwrażliwości jest dość szybka do określenia i bazuje w większości przypadków na wywiadzie lekarskim [3]. Produkty spożywcze, które najczęściej wywołują nadwrażliwość, to: orzechy, mleko krowie, jajka, produkty zbożowe, np. pszenica, a także skorupiaki i mięczaki. Warto zaznaczyć, że najczęstszą przyczyną alergii pokarmowych w grupie niemowląt jest nadmierne spożycie mleka krowiego oraz owoców cytrusowych. Kontakt z alergenem nie następuje jedynie podczas spożywania tego typu pokarmów bezpośrednio przez małe dziecko. Kontakt z alergenami może nastąpić również w czasie ciąży oraz w okresie karmienia piersią [4].

Tematem wartym podkreślenia są alergie krzyżowe. Alergia krzyżowa to nadwrażliwość na więcej niż jeden alergen. Alergie krzyżowe nie występują jedynie w obecności alergenów pokarmowych, ale również do tego typu nadwrażliwości może dojść w wyniku łączenia się czynników uczulających pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Klasycznym przykładem jest połączenie alergenu brzozy i jabłka oraz bananów i orzechów. Alergia krzyżowa objawia się również podczas łączenia produktów pochodzenia zwierzęcego, np. białka mleka krowiego oraz pyłków traw [4].

Wykrycie i zdefiniowanie rodzaju alergii nie jest proste. Do typowych objawów alergii pokarmowych zaliczamy postępujące zmiany skórne, takie jak pokrzywka lub egzema. Charakterystycznym symptomem jest również biegunka oraz objawy ze strony układu oddechowego, czyli kaszel, nieżyt nosa oraz astma [4].

Co należy zrobić, aby uniknąć tych przykrych dolegliwości? Po pierwsze – profilaktyka. W przypadku noworodków i niemowląt kluczową rolę pełni naturalne karmienie piersią i unikanie mleka modyfikowanego. Ważną kwestią jest wyeliminowanie czynnika uczulającego z codziennej diety. Warto również rozważyć wprowadzenie do codziennej diety probiotyków, prebiotyków oraz kwasów nienasyconych, które efektywnie eliminują objawy alergii pokarmowych [4].

Leczenie alergii pokarmowych polega w głównej mierze na podawaniu leków przeciwhistaminowych, które łagodzą jej objawy. Glikokortykosteroidy również nie zapobiegają anafilaksji, ale w znacznym stopniu osłabiają jej objawy. Z kolei lekiem pierwszego rzutu w poważnej reakcji anafilaktycznej jest adrenalina. Roztwór adrenaliny przygotowany jest do natychmiastowego podania domięśniowego w przypadku zagrażającej życiu silnej reakcji anafilaktycznej [5].

Alergia atopowa

Alergia atopowa to rodzaj nadwrażliwości podlegający dziedziczeniu. Atopia to choroba uwarunkowana genetycznie, w konsekwencji czego następuje duże prawdopodobieństwo wystąpienia objawów alergii atopowej wśród najbliższych członków rodziny [6].

Statystyki dotyczące alergii atopowej wskazują, że w 30–50 proc. populacji występują cechy alergii atopowej a w 15– 30 proc. badanych stwierdza się faktyczne występowanie chorób atopowych [6].

Atopowe zapalnie skóry to choroba o podłożu zapalnym, której charakterystycznymi objawami są uciążliwe i nawracające podrażnienia skóry, świąd, naruszona bariera naskórkowa oraz zmiany skórne w postaci wyprysków [7].

Alergia atopowa, czyli między innymi AZS, może ujawnić się już w okresie niemowlęcym, ale również pierwsze objawy choroby mogą wystąpić u osób dorosłych. Charakterystycznym objawem AZS jest silny i uporczywy świąd, który jest uciążliwy i trudny do wyeliminowania.

Intensywne swędzenie skóry uwidacznia się zazwyczaj w nocy, co prowadzi do frustracji i bezsilności pacjenta. Osoby cierpiące na AZS mogą ulegać dyskryminacji ze strony społeczeństwa. Zmiany skórne prowadzą do obniżenia pewności siebie i znacznie ograniczają jakość życia [7]. Istnieje wiele czynników wpływających na nasilenie objawów AZS. Do głównych bodźców mających wpływ na rozwój zmian skórnych zaliczamy: dietę, aktywność fizyczną, trafną diagnostykę oraz stan psychofizyczny [7].

Alergia pokarmowa kontra AZS

Nadwrażliwość pokarmowa stanowi główny motyw występowania wykwitów skórnych. Wielu lekarzy, w tym dermatologów, zgadza się z hipotezą zakładającą wpływ diety na rozwój zmian skórnych. Eliminacja z diety czynników uczulających, np. orzechów lub truskawek może znacznie poprawić jakość życia pacjenta cierpiącego na AZS i zmniejszyć objawy choroby. W celu konsultacji w zakresie żywienia warto udać się do alergologa i dietetyka klinicznego w celu osiągnięcia konsensusu, dzięki któremu pacjent osiągnie zauważalne rezultaty [7].

AZS kontra astma oskrzelowa i ANN

Tematem wartym poruszenia jest wpływ AZS na rozwój astmy oskrzelowej. Obecność AZS u dziecka klasyfikowany jest jako czynnik podwyższonego ryzyka astmy oskrzelowej. Astma oskrzelowa diagnozowana jest w większości przypadków u dzieci w wieku przedszkolnym. Częstość występowania astmy oskrzelowej, jako konsekwencji nieprawidłowo leczonego atopowego zapalenia skóry, jest naprzemienna i nie zawsze daje o sobie znaki. Nie należy również zapominać o alergicznym nieżycie nosa (ANN), który, tak jak astma oskrzelowa, jest skutkiem niewłaściwie prowadzonej kuracji [7].

AZS a stan psychofizyczny

Zmiany atopowe nasilają się w znaczący sposób w czasie dużego obciążenia emocjonalnego. Dlatego warto uświadamiać osoby cierpiące na choroby atopowe, aby unikały stresujących sytuacji w swoim życiu i nie zapominały o odpoczynku [7].

Leczenie i profilaktyka

Leczenie alergii atopowej, czyli wyprysku atopowego, polega nie tylko na podawaniu leków przeciwhistaminowych czy glikokortykosteroidów. Terapia atopii, to łączenie prawidłowej pielęgnacji i leczenia farmakologicznego. Pielęgnacja dotyczy stosowania kosmetyków nieposiadających w swoim składzie laurylosiarczanu sodu (SLS). Należy unikać długich kąpieli w wodzie o temperaturze przekraczającej 30°C oraz silnego pocierania ręcznikiem zmian atopowych. Osoby cierpiące na AZS i inne zmiany atopowe powinny pamiętać o regularnym natłuszczaniu skóry w celu zminimalizowania utraty wody z naskórka [7]. Nie należy zapominać o suplementacji diety witaminą D u osób z atopią. Witamina D stymuluje odbudowę nowych komórek naskórka i wspomaga proces regeneracji i gojenia się zmian atopowych [7].

Leczenie farmakologiczne bazuje na zlecaniu pacjentom leków przeciwhistaminowych nowej generacji.

Leki przeciwhistaminowe II generacji dają zadowalające efekty oraz nie powodują efektu sedacji. Również w terapii AZS stosowane są glikokortykosteroidy. Mogą być one podawane w formie doustnej oraz w postaci tzw. opatrunku mokrego. Jest to opatrunek nasączony glikokortykosteoidem, który należy przyłożyć do zmienionej chorobowo skóry. Zewnętrzną warstwę tego opatrunku stanowi opatrunek suchy, który pełni rolę zabezpieczenia mokrego kompresu [7].

W ciężkich przypadkach AZS u dorosłych rekomendowana jest Cyklosporyna A. Lek ten zmniejsza w znaczącym stopniu stan zapalny i poprawia jakość snu [7].

Alergia wziewna

Pojęcie alergii wziewnej dotyczy przeważnie nadwrażliwości na pyłki roślin, kurz i roztocza. Grupą docelową, najbardziej narażoną na kontakt z alergenami wziewnymi, są mieszkańcy dużych aglomeracji. Nieprzyjemną konsekwencją kontaktu z białkiem wywołującym reakcje alergiczne często są np. alergiczne nieżyty nosa, zapalenie spojówek czy wykwity skórne. Z kolei pyłki roślin utrzymują się w powietrzu do około 3,5 miesiąca. Alergie na pyłki roślin lub kurz nie są proste do załagodzenia ze względu na wszechobecne występowanie alergenów, dlatego warto na czas ekspozycji na pyłki roślin lub kurzu zaopatrzyć się w leki przeciwhistaminowe II i III, które załagodzą objawy alergii wziewnej i poprawią komfort życia [8].

Podsumowanie

Alergia jako choroba cywilizacyjna stanowi duże wyzwanie w diagnostyce i leczeniu. Z każdym rokiem zwiększa się ilość pacjentów objętych tego typu schorzeniem. Dlatego my, farmaceuci, mamy obowiązek nieustannego pogłębiania wiedzy w zakresie chorób alergicznych, aby szybko i efektywnie pomagać pacjentom w walce z różnego rodzaju nadwrażliwościami.

PIŚMIENNICTWO

1. Sybilski A.J. Narodziny nauki o alergii. Nowa Pediatria. 2006;2:41-44.

2. Dadas-Stasiak E. Kalicki B., Jung A. Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii. Pediatr Med Rodz. 2010;6(2):92-99.

3. Rey A. Chełmińska M. Ogólne zasady postępowania w chorobach alergicznych w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej. VIA Medica. 2019:13(4):170–175.

4. Marek K. Alergia pokarmowa u dzieci. Forum Medycyny Rodzinnej. Via Medica.2013;7(6):349- 354.

5. Rymarczyk B. Rogala B. Alergia pokarmowa. Lekarz POZ. 2018;4(5):396-405.

6. Kubicka- Kozik B i wsp. Obecność uczuleń i objawy alergii w rodzinach atopowych. Alergia Astma Immunologia.2007;12(1):35-39.

7. Streszczenia. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2017;104(4):455-481. doi:10.5114/dr.2017.70061.

8. Wojciechowska- Majkowska B. Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce. Alergia Astma Immunologia. 2016;21(1): 5-15.

Autor: mgr farm. Gabriela Lewandowska

Gabriela Lewandowska Ukończyła studia na kierunku farmacja na Wydziale Farmaceutycznym z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Obecnie pracuje w aptece szpitalnej Mazowieckiego Szpitala Specjalistycznego im. dr. Józefa Psarskiego w Ostrołęce.