Abstrakt: Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) są jedną z najczęstszych na świecie chorób przenoszonych drogą płciową. Infekcje typami wysokiego ryzyka onkogennego (HPV-16 i -18) uważane są za czynnik predysponujący do rozwoju płaskonabłonkowego raka szyjki macicy. Wczesna profilaktyka zakażeń poprzez szczepienia przeciwko HPV jest uznawana za bezpieczną i skuteczną meotdę walki z tą chorobą. Szczepienia przeciwko HPV są zalecane do rutynowego stosowania u kobiet w USA od roku 2006. Badania przeprowadzone w latach 2022 i 2023 w tym regionie wykazały 12 proc. roczny spadek (ogółem 65 proc.) częstości występowania raka szyjki macicy w latach 2012–2019 wśród amerykańskich kobiet w wieku poniżej 25 lat, które prawdopodobnie odniosły korzyść ze szczepienia przeciwko HPV.

Słowa kluczowe: nowotwory szyjki macicy, wirusy brodawczaka, szczepienia

Wprowadzenie do problematyki HPV i raka szyjki macicy

Udział wirusów brodawczaka ludzkiego (HPV) typów wysokiego ryzyka onkogennego w procesach nowotworzenia jest dobrze poznany (1). Oprócz płaskonabłonkowego raka szyjki macicy, HPV może powodować także pięć innych nowotworów:

• „ raka jamy ustnej i gardła, który dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety;
• „ raka odbytu, występującego także u obydwu płci;
• „ raka sromu i pochwy wśród kobiet;
• „ raka prącia u mężczyzn.

W niektórych przypadkach brodawki płciowe (kłykciny kończyste), wywoływane przez typy niskiego ryzyka onkogennego, jak HPV-6 lub HPV-11, mogą przekształcić się w tzw. kłykciny olbrzymie Buschkego-Loewensteina, będące odmianą raka brodawkującego (ang. verrucous carcinoma; VC) [1].

Rozwój szczepień przeciwko HPV

Pierwsze szczepionki przeciwko HPV zostały wprowadzone na rynek w roku 2006 i 2007, początkowo z przeznaczeniem do stosowania u dziewcząt przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej. Stopniowo rozszerzano wskazania, a obecnie są one zalecane dla osób obydwu płci w wieku od 9 do 45 lat [2]. Od czasu ich wprowadzenia w krajach, gdzie stosuje się je powszechnie, obserwuje się spadek częstości występowania nowotworów szyjki macicy. Nowo opublikowane na łamach „JAMA” badanie, jako pierwsze wykazało gwałtowne zmniejszenie liczby zgonów z powodu raka szyjki macicy wśród młodych kobiet w Stanach Zjednoczonych, które kwalifikowały się do zaszczepienia tą szczepionką. Zespół z Medical University of South Carolina szczegółowo przeanalizował dane dotyczące śmiertelności z tego powodu na terenie USA w latach 1992–2021 dla kobiet w wieku poniżej 25 lat [3]. Ponieważ manifestacje kliniczne zakażeń, którym zapobiegają szczepionki przeciwko HPV, zazwyczaj pojawiają się wiele lat później, a różnica między zakażeniem a wykrywaniem nowotworów szyjki macicy wynosi średnio kilkanaście lat, to obawiano się, że skuteczność szczepionek nie zostałaby wykazana przez długi czas. Choć według American Cancer Society przypadki raka szyjki macicy diagnozuje się najczęściej wśród kobiet w wieku 35–44 lat i rzadko występuje on u kobiet w wieku poniżej 25 lat, to jednak zgony z jego powodu w drugiej i trzeciej dekadzie życia zdarzają się na tyle często, że w populacji tak dużej, jak ta badana na terenie Stanów Zjednoczonych, można dostrzec stosowne trendy [4].

Wyniki badania dotyczącego spadku liczby zgonów

Hipoteza autorów badania brzmiała, iż po upływie prawie 16 lat będzie można zacząć dostrzegać początkowy wpływ szczepień przeciwko HPV na liczbę zgonów z powodu raka szyjki macicy. Korzystając z danych amerykańskiego National Center for Health Statistics i grupując je w okresy trzyletnie, zespół stwierdził stopniowy spadek liczby zgonów z powodu nowotworów szyjki macicy o prawie 4 proc. w każdym okresie w latach 2013–2015. W tym ostatnim okresie na 100 000 mieszkańców przypadało około 0,02 zgonów. Naukowcy spekulują, że ten stały spadek mógł wynikać z udoskonalenia wcześniejszych metod zapobiegania i badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy. Jednak następnie w ciągu sześciu kolejnych lat zespół zaobserwował dramatyczny spadek śmiertelności z tego powodu o nieco ponad 60 proc. W latach 2019–2021 wskaźnik ten spadł do około 0,007 zgonów na 100 000 osób. W latach 1992–2021 w Stanach Zjednoczonych zgłoszono 398 zgonów z powodu raka szyjki macicy wśród kobiet w wieku poniżej 25 lat, gdzie liczba zgonów spadła z 55 w latach 1992–1994 do 35 w latach 2013–2015 i 13 w latach 2019–2021 [3].

Wyzwania w ocenie wpływu szczepień

Autorzy podkreślają jednak, że nie mogą z całą pewnością stwierdzić, czy to szczepienia przeciwko HPV są odpowiedzialne za spadek liczby zgonów. Jest to spowodowane faktem, iż nie jest do końca jasne, czy kobiety w badanej grupie rzeczywiście zostały zaszczepione. Jednak ich zdaniem wyniki te stanowią historię wielkiego sukcesu w zakresie zdrowia publicznego i uważają, że to masowe szczepienia przeciwko wirusom brodawczaka są jedynym wyjaśnieniem tego zaskakującego i znacznego spadku śmiertelności [5]. Wniosek ten potwierdza inne badanie, opublikowane w czerwcowym numerze „Journal of the National Cancer Institute”, w którym nie stwierdzono żadnego przypadku nowotworów szyjki macicy podczas długoletniej obserwacji grupy kobiet z terenów Szkocji, które otrzymały szczepionkę przeciwko HPV w wieku 12 lub 13 lat [6].

Wpływ pandemii COVID-19 na szczepienia

Niestety, jednak od czasu pandemii COVID- 19 liczba szczepień przeciwko HPV w Stanach Zjednoczonych uległa stagnacji. Według danych CDC wśród nastolatek w wieku od 13 do 17 lat, które przyjęły co najmniej jedną dawkę, w 2022 roku wskaźnik ten wyniósł prawie 79,3 proc., zaś w 2023 roku 75,9 proc. [7]. Amerykański Departament Zdrowia i Opieki Społecznej twierdzi, że celem jest osiągnięcie do roku 2030 wskaźnika szczepień przeciwko HPV na poziomie 80 proc. w tej grupie wiekowej. Spadek liczby szczepień ma miejsce w okresie rosnącego ogólnego sceptycyzmu wobec szczepionek, prawdopodobnie spowodowanego rozprzestrzenianiem się dezinformacji na ten temat w mediach społecznościowych. Również sama pandemia COVID-19 zakłóciła wiele świadczeń z zakresu profilaktyki zdrowotnej, gdyż ludzie unikali osobistych wizyt w gabinetach lekarskich w obawie przed zakażeniem się SARS-CoV-2. Autorzy badania konstatują, iż w mediach społecznościowych na temat HPV jest więcej dezinformacji niż wiarygodnych informacji, a ludzie nadal kwestionują ich bezpieczeństwo [5].

Wnioski i perspektywy

American Cancer Society szacuje przypadki zdiagnozowania nowotworów szyjki macicy w 2024 r. na poziomie około 13 820 przypadków, a zgonów z tego powodu na około 4360 przypadków. Według tej organizacji, na całym globie rak szyjki macicy jest czwartym pod względem częstości występowania i śmiertelności nowotworem u kobiet, a także główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów w 37 krajach [4]. Uznaje się, że szczepienia przeciwko HPV mają kluczowe znaczenie dla zmniejszenia liczby przypadków i zgonów z tego powodu, co powoduje, że wyniki badania zamieszczonego przez „JAMA” są niezwykle interesujące i wymagają dalszej uwagi.

PIŚMIENNICTWO:

1. Schiffman M, Doorbar J, Wentzensen N, et al. Carcinogenic human papillomavirus infection. Nat Rev Dis Primers. 2016;2:16086. doi: 10.1038/nrdp.2016.86.

2. Dilley S, Miller KM, Huh WK. Human papillomavirus vaccination: ongoing challenges and future directions. Gynecol Oncol. 2020;156 (2): 498–502. doi: 10.1016/j. ygyno.2019.10.018.

3. Dorali P, Damgacioglu H, Clarke MA, et al. Cervical cancer mortality among US women younger than 25 years, 1992–2021. JAMA. 2024. doi: 10.1001/jama.2024.22169.

4. American Cancer Society. Key Statistics for Cervical Cancer. Available from: https://www. cancer.org/cancer/types/cervical-cancer/about/key-statistics.html. Accessed December 12, 2024.

5. Washington Post. Cervical Cancer, HPV Vaccine, and Declining Death Rates. Available from: https://www.washingtonpost.com/wellness/2024/12/05/cervical-cancer-hpvvaccine- deaths-drop/. Accessed December 12, 2024.

6. Palmer TJ, Kavanagh K, Cuschieri K, et al. Invasive cervical cancer incidence following bivalent human papillomavirus vaccination: a population-based observational study of age at immunization, dose, and deprivation. J Natl Cancer Inst. 2024;116 (6): 857–865. doi: 10.1093/jnci/djad263.

7. Pingali C, Yankey D, Chen M, et al. National vaccination coverage among adolescents aged 13–17 years—National Immunization Survey-Teen, United States, 2023. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2024;73 (33): 708–714. doi: 10.15585/mmwr.mm7333a1.

 

Autorzy:

	DR HAB. N. MED. TOMASZ DZIECIĄTKOWSKI Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik: prof. dr hab. Hanna Pituch. Adres do korespondencji: dr hab. Tomasz Dzieciątkowski; ul. Chałubińskiego 5, 02-004 Warszawa; tel./fax. 22 628 27 39; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
	DR N. MED. MAGDALENA SOLARSKA Apteka szpitalna, Szpital Grochowski im. dr med. Rafała Masztaka w Warszawie. Kierownik: mgr farm. Beata Kulpińska-Wojda
	LEK. MICHAŁ GONTKIEWICZ Oddział Ginekologiczno-Położniczy, Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Płońsku. Kierownik: lek. Witold Achciński

 

---

Artykuł został opublikowany w Nowym Gabinecie Ginekologicznym nr. 2/2025 Spis treści numeru tutaj Numer w wersji papierowej lub elektronicznej można kupić klikając tutaj. Prenumeratę magazynu można zamówić klikając tutaj.