Nowotwory dziedziczne są często zarówno fenotypowo, klinicznie jak i histopatologicznie nie do odróżnienia od nowotworów występujących sporadycznie. Jednak analizując występowanie tego typu nowotworów możemy wyodrębnić cechy różniące je od siebie.

 

Głównym kryterium jest wiek, w którym pojawiają się pierwsze objawy choroby. I tak w postaci dziedzicznej średnia wieku jest niższa niż w postaci sporadycznej. Nowotwory dziedziczne występują również pod postaciami wieloogniskowymi i często obustronnie (rak piersi, rak jajnika). Często w obserwacjach potwierdza się współwystępowanie z nowotworami dziedzicznymi nowotworów łagodnych i postaci złośliwych wywodzących się z innych tkanek.

Poniżej przedstawiamy schemat wykonywania testów genetycznych w przypadku nowotworów występujących dziedzicznie.

 

 

Schemat testowania w nowotworach dziedzicznych

 

RAK PIERSI I JAJNIKA

Badania pierwszego rzutu:

BRCA1 w rodzinach z co najmniej 2 przypadkami raka piersi (rozpoznany przed menopauzą) u krewnych 1 stopnia lub 2 przypadki pierwotnego raka piersi u 1 osoby, pojedyncze przypadki raka piersi przed 40 rokiem życia.

BRCA1 i BRCA2 w rodzinach z co najmniej 2 przypadkami raka piersi i jajnika, w rodzinach z rakiem piersi i towarzyszącymi rakami piersi u mężczyzn lub rakami przewodu pokarmowego (zwłaszcza żołądka).

Badania drugiego rzutu:

NOD2 w rodzinach wyłącznie z rakiem jajnika.

CHEK2, NOD2, PALB2, RECQL (jednocześnie) w pozostałych rodzinach.

 

RAK JELITA GRUBEGO

Badanie pierwszego rzutu:

APC w rodzinach z pojawiającymi się od wieku młodzieńczego licznymi polipami jelita grubego lub klinicznym rozpoznaniem rodzinnej polipowatości jelit lub obciążeniem wczesnymi zgonami z powodu raka jelita grubego (przed 45 rokiem życia).

MSH2+MLH1+MSH6 w rodzinach z co najmniej 2 przypadkami raka, z lokalizacją w jelicie grubym, oraz u krewnego 1 stopnia z lokalizacją w jelicie grubym lub endometrium lub w jelicie cienkim lub nerce/moczowodzie, jeśli co najmniej 1 przypadek został rozpoznany przed 50 rokiem życia i jednocześnie została wykluczona rodzinna polipowatość jelit.

Badania drugiego rzutu:

NOD2 i CHEK2 (jednocześnie) w rodzinach z negatywnym wynikiem testu APC lub MSH2+MLH1+MSH6.

 

RAK PROSTATY

Badanie pierwszego rzutu:

BRCA1+CHEK2+NBS1 w rodzinach z co najmniej 2 przypadkami raka prostaty, zwłaszcza z rozpoznanymi między 50 a 60 rokiem życia (mogą towarzyszyć raki piersi i jelita grubego).

Badania drugiego rzutu:

BRCA2 i HOXB13 w rodzinach z negatywnym wynikiem testu BRCA1+CHEK2+ NBS1

 

RAK TRZUSTKI I CZERNIAK

Badania pierwszego rzutu:

CDKN2A w rodzinach z co najmniej 2 przypadkami raka trzustki o wczesnym rozpoznaniu lub czerniaka rozpoznanego około 50 roku życia.

Badania drugiego rzutu:

BRCA2 i PALB2 w rodzinach z negatywnym wynikiem testu CDKN2A

PRSS1+SPINK1+CFTR w rodzinach z idiopatycznym przewlekłym zapaleniem trzustki

 

INNE

NOD2 i CHEK2 w rodzinach z pojedynczymi przypadkami nowotworów lub nowotworami o zmiennej lokalizacji (zwłaszcza piersi, jajnika, jelita grubego, nerki, tarczycy, prostaty) albo u osób zmotywowanych do badania bez obciążonego wywiadu rodzinnego.

 

Tabela: Przykłady nowotworów dziedzicznych oraz dziedzicznych zespołów nowotworowych

Nowotwór/zespół w	Gen	Lokalizacja	Nowotwory zespołach i towarzyszące
Dziedziczny rak piersi i jajnika	BRCA1 BRCA2	17q21 13q12-13	rak trzonu macicy, rak żołądka, rak okrężnicy
Dziedziczny niepolipowaty rak jelita grubego (zespół Lyncha)	hMSH2 hMLH1	2p15-22 3p21	rak trzonu macicy, rak piersi/jajnika
Rodzinna polipowatość jelita grubego	APC	5q21	polipy jelita cienkiego, żołądka, desmoid, rak brodawkowaty tarczycy
Nerwiakowłókniakowatość typ 1 i 2	NF1 NF2	17q11-22 22q12.2	nerwiaki, glejaki, mięsaki
Czerniak złośliwy (postać rodzinna)	CDKN2A CDK4	9p21 12q13	glejaki, nerwiaki, rak trzustki
Guz Wilmsa (nerczak płodowy)	WT1	11p13	raki dróg moczowo-płciowych
Zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1	MENIN	11q13	gruczolaki przysadki, gruczolaki przytarczyc, wyspiaki trzustki, rakowiaki
Zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2	RET	10q12	rak rdzeniasty tarczycy, gruczolaki przytarczyc, pheochromocytoma
Siatkówczak	RB1	13q14	kostniakomięsak, włókniakomięsak, białaczki
Zespół Li-Fraumeni	TP53	17p13	rak piersi, białaczki, mięsaki, guzy mózgu, rak kory nadnerczy
Zespół von Hippel-Lindaua	VHL	3p25	rak nerki, naczyniak zarodkowy

 

Autor: lek. med. Jacek Tulimowski

Cytat: Tulimowski J; Nowotwory dziedziczne; Nowy Gabinet Ginekologiczny; 2021 (6)

 

____________________________
Dowiedz się więcej:

Więcej artykułów w "Nowy Gabinet Ginekologiczny" - zamów prenumeratę lub kup prenumeratę w naszym sklepie.