Polska wciąż ma do nadrobienia w zakresie profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy. Z badań wynika, że jedynie 31,9% Polek korzysta z mammografii w ramach programu NFZ, a na cytologię zgłasza się jedynie 11% uprawnionych kobiet. Eksperci podkreślają, że kluczem do poprawy tych wyników nie są kosztowne reformy, lecz konsekwentne wdrażanie prostych i skutecznych rozwiązań, takich jak wysyłanie imiennych zaproszeń na badania czy włączenie profilaktyki do medycyny pracy.

Polska daleko za europejskimi standardami

Podczas debaty eksperckiej, zorganizowanej przez Fundację OnkoCafe - Razem Lepiej w Centrum Prasowym PAP, specjaliści omówili najnowsze dane dotyczące profilaktyki onkologicznej w Polsce. W dyskusji wzięli udział przedstawiciele organizacji pacjenckich, Ministerstwa Zdrowia, NFZ oraz instytutów naukowych.

– Wciąż jesteśmy daleko od osiągnięcia minimalnego progu 70% badających się kobiet, który pozwala realnie zmniejszyć umieralność na raka piersi i raka szyjki macicy. Odpowiedzialność za tę sytuację nie spoczywa wyłącznie na pacjentkach, ale również na organizacji programów profilaktycznych i ich dostępności – podkreśla Anna Kupiecka, prezeska Fundacji OnkoCafe - Razem Lepiej.

Nie tylko edukacja, ale także dostępność

Przez lata panowało przekonanie, że Polki unikają badań, bo się ich boją lub nie mają wystarczającej wiedzy na temat profilaktyki. Tymczasem problemem okazuje się nie brak świadomości, ale ograniczony dostęp do badań i nieefektywne kanały komunikacji.

– Podczas Dnia Profilaktyki w Senacie RP wiele kobiet chętnie ustawiło się w kolejce na badania. To dowód na to, że Polki chcą się badać – mówi Dorota Korycińska, prezeska Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej.

Eksperci przypominają, że wczesne wykrycie nowotworu znacząco zwiększa szanse na wyleczenie. Mammografia pozwala zidentyfikować nawet kilkumilimetrowe zmiany, a cytologia może wykryć zakażenie wirusem HPV na bardzo wczesnym etapie.

Jak poprawić wyniki profilaktyki?

Podczas debaty wskazano kilka prostych rozwiązań, które mogłyby zwiększyć liczbę kobiet korzystających z badań przesiewowych:

• możliwość zapisania się na mammografię lub cytologię podczas wizyty u lekarza medycyny pracy,

• przywrócenie systemu imiennych zaproszeń na badania,

• masowa wysyłka SMS-ów z linkiem do rejestracji,

• wykorzystanie Internetowego Konta Pacjenta do umawiania wizyt.

Pomimo wcześniejszych zapowiedzi Ministerstwo Zdrowia nie prowadzi obecnie prac nad włączeniem mammografii i cytologii do świadczeń medycyny pracy.

– Wizyta u lekarza medycyny pracy to świetna okazja do zachęcenia kobiet do badań profilaktycznych. Każdego roku do takich lekarzy trafia około 5 milionów osób – zauważa Marek Augustyn, wiceprezes Narodowego Funduszu Zdrowia.

Nadzieja w nowych programach zdrowotnych

W marcu 2025 roku do konsultacji trafił projekt nowego programu „Moje zdrowie – bilans zdrowia osoby dorosłej”, który ma zastąpić „Profilaktykę 40 PLUS”. Program ten może uwzględnić badania przesiewowe w kierunku nowotworów kobiecych.

Dodatkowo planowana jest centralna e-rejestracja wizyt, która ułatwi zapisy na badania. Obecnie pilotaż programu obejmuje jedynie 46 placówek wykonujących mammografię, ale docelowo ma objąć całą Polskę.

Profilaktyka w Polsce wciąż niedofinansowana

Eksperci podkreślają, że Polska przeznacza na profilaktykę zaledwie 2% wydatków na ochronę zdrowia, co stanowi jeden z najniższych wskaźników w Europie. Na jedną osobę przypada około 30 dolarów rocznie na działania profilaktyczne, podczas gdy w krajach skandynawskich kwota ta jest wielokrotnie wyższa.

– Powinniśmy uczyć się od najlepszych, takich jak Dania, gdzie mammografię regularnie wykonuje nawet 90% kobiet. Współpraca międzynarodowa i wdrażanie sprawdzonych rozwiązań może pomóc nam poprawić wyniki – apeluje dr hab. n. med. Paweł Koczkodaj z Narodowego Instytutu Onkologii.

Podsumowanie

Eksperci są zgodni – klucz do poprawy zgłaszalności Polek na badania profilaktyczne tkwi w lepszej organizacji systemu, skuteczniejszej komunikacji i ułatwieniu dostępu do badań. Jeśli Polska chce zbliżyć się do europejskich standardów, konieczne są szybkie i konkretne działania.

Źródło: PAP MediaRoom